Η Μίλητος ήταν αρχαιότατη προϊστορική πόλη της Κρήτης. Ο Μίλητος, γιος του προηγούμενου από τον Μίνωα βασιλιά, σύμφωνα με τη μυθολογία, έδωσε το όνομά του στη Μίλητο. Μαζί με τον Σαρπηδόνα, αδελφό του Μίνωα, διεκδίκησαν την εξουσία της Κνωσσού αλλά ηττήθηκαν και διέφυγαν με τους οπαδούς τους στη Μικρά Ασία, όπου ίδρυσαν την αποικία Μίλητο. Είναι ευρέως γνωστή η ανάπτυξη της αποικίας και η επίδρασή της στον αρχαίο κόσμο.
Το σαββατοκύριακο 31/7-2/8/1998 στο Λασίθι της Κρήτης, στη Μίλατο - δωρική έκφραση της Μιλήτου - μπήκαν τα θεμέλια με στόχο να επανασυνδεθούν οι δύο περιοχές, που πάνω από τρεις αιώνες πριν είχαν τη σχέση μητρόπολης - αποικίας. Μπήκαν τα θεμέλια για να στηθεί μια γέφυρα ειρήνης μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδας. Μακριά από τις διπλωματικές διεργασίες και τις πολιτικές σκοπιμότητες που θέλουν τους δύο λαούς εχθρούς, οι κάτοικοι της Μιλάτου φιλοξένησαν μία τουρκική αντιπροσωπεία από το Ακι - Γενίκοϋ, τη σύγχρονη πόλη της Μιλήτου. Αφορμή, η ιστορική συγγένεια των δύο περιοχών, η οποία οδήγησε στην ιδέα μιας επιστημονικής συνάντησης, που όμως εξελίχθηκε σε κάτι πολύ πιο σημαντικό.
Ο Γερμανός αρχαιολόγος κ. Λιμάγιερ, που τα τελευταία τέσσερα χρόνια πραγματοποιεί ανασκαφές στην αρχαία Μίλητο, έφερε σε επαφή τους κατοίκους των δύο περιοχών, σε μια προσπάθεια να μελετηθούν και να αναδειχθούν τα κοινά των δύο αρχαιολογικών χώρων. Μετά από μία άτυπη επίσκεψη ελληνικής αντιπροσωπείας στη Μίλητο, πέρισυ το καλοκαίρι, η Κοινότητα Μιλάτου, η Εταιρεία Γραμμάτων και Τεχνών Ανατολικής Κρήτης και η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Λασιθίου αποφάσισαν τη διοργάνωση τριήμερων εκδηλώσεων με τίτλο"3000 χρόνια Μίλητος - Μίλατος".
Τιμώμενα πρόσωπα ο δήμαρχος του Ακι - Γενίκοϋ, δημοτικοί σύμβουλοι, αρχαιολόγοι και πολίτες του τουρκικού δήμου.
"Οι πρόγονοί μας μαζί γελάσανε, μαζί κλάψανε. Δεν υπάρχει άλλος δρόμος από την ειρήνη. Καιρός να γίνουμε φίλοι ώς την αιωνιότητα", προέτρεψε ο δήμαρχος του Ακι0 - Γενίκοϋ,Γιλμάζ Οζ, επισημαίνοντας ότι Ελληνες και Τούρκοι ακούνε την ίδια μουσική, τρώνε τα ίδια φαγητά, νιώθουν τον ίδιο ενθουσιασμό και την ίδια αγάπη. Ο πρόεδρος της Κοινότητας Μιλάτου, Γ. Σφυράκης, εξέφρασε την πεποίθηση ότι η γνωριμία των λαών συμβάλλει στην εδραίωση της ειρήνης, γι' αυτό και τέτοιες πρωτοβουλίες είναι πολυτιμώτερες σε περιόδους ελληνοτουρκικής κρίσης. Οι δύο εκπρόσωποι των κοινοτήτων υπέγραψαν πρωτόκολλο συνεργασίας με την υπόσχεση να διατηρήσουν οι δήμοι τους μόνιμους δεσμούς φιλίας. Αντάλλαξαν επίσης δώρα, αντικείμενα της τουρκικής και ελληνικής λαϊκής παράδοσης.
Οι παραπάνω δηλώσεις εύγλωττα περιγράφουν το κλίμα μέσα στο οποίο πραγματοποιήθηκαν οι εκδηλώσεις, κατά τη διάρκεια της τριήμερης παραμονής των Τούρκων στη Μίλατο."Αισθάνομαι σαν σπίτι μου"., δήλωσε χαρακτηριστικά ο δήμαρχος του Ακι - Γενίκοϋ στα ΜΜΕ διαβεβαιώνοντας ότι μόλις γυρίσει στην πατρίδα του θα μιλήσει σε όλους για τη φιλοξενία των Ελλήνων. Δύο βραδιές κάτοικοι της Μιλάτου και των γύρω περιοχών, επισκέπτες και δημοσιογράφοι διασκέδασαν μέχρι πρωίας στο λιμάνι. Κρητικό κρασί και μαντινάδες με φόντο το κρητικό πέλαγος. Συγκινητική ήταν η στιγμή που η ηθοποιός, Μαρία Τσομπανάκη, παρούσα στην έναρξη των εκδηλώσεων, τραγούδησε ένα τούρκικο παλιό τραγούδι, που της είχε μάθει η Σμυρνιά παραμάνα της όταν ήταν μικρή.
Την έναρξη των εκδηλώσεων χαιρέτησε και ο βουλευτής Κρήτης του ΣΥΝ Σπ. Δανέλλης, ο οποίος έκανε λόγο για σκοπιμότητες που οδηγούν σε εντάσεις μεταξύ των δύο λαών. "Πέρα από την επίσημη διπλωματία υπάρχει και η διπλωματία των λαών", υπογράμμισε ο βουλευτής του ΣΥΝ τονίζοντας ότι τέτοιες ενέργειες πολιτών σπρώχνουν την κυβέρνηση σε μία προσέγγιση διαφορετικής λογικής. Χαρακτήρισε την εν λόγω προσπάθεια πολύτιμο παράδειγμα και κατέληξε, "Το Αιγαίο είναι θάλασσα που μας χωρίζει και μας ενώνει. Θάλασσα για επικοινωνία, συνεργασία και συνενόηση". Τις εκδηλώσεις χαιρέτησε με τηλεγράφημά του και ο Λεωνίδας Κύρκος επισημαίνοντας ότι τα προβλήματα λύνονται με τέτοιες λαϊκές πρωτοβουλίες.
Για τον στόχο της πρωτοβουλία μίλησε ο πρόεδρος της κοινότητας Γ. Σφυράκης διευκρινίζοντας ότι η ιστορική αυτή συνάντηση, 3000 χρόνια μετά, δεν είναι εξωτερική πολιτική, διευκολύνει όμως το έργο των διπλωματών και βοηθάει σε ζητήματα ειρήνης. "Το κοινό όνομα Μίλητος ταξίδεψε πάνω από πολιτισμούς, απανθρωπιές και βαρβαρότητες", πρόσθεσε και έκανε πρόποση στην εδραίωση της ειρήνης στην ταραγμένη περιοχή μας. Η σχέση "μάνας - κόρης", όπως χαρακτήρισε τη σχέση των δύο πόλεων ο Γερμανός αρχαιολόγος, έφερε από το παρελθόν μηνύματα ειρήνης.
Η τουρκική αντιπροσωπία είχε την ευκαιρία να ξεναγηθεί στους αρχαιολογικούς χώρους Κνωσσό και Λατώ και παρακολούθησε τη συναυλία του κρητικού τραγουδιστή Βασίλη Σκουλά.
Κορυφαία, όμως, εκδήλωση ήταν το στρογγυλό τραπέζι που διοργανώθηκε στο κινηματοθέατρο "Rex" Αγίου Νικολάου, όπου τους υποδέχτηκε ο νομάρχης Λασιθίου. Θέμα της συζήτησης, οι αδελφοί αρχαιολογικοί χώροι στις δύο πλευρές του Αιγαίου.
Κατά τη διάρκεια της συζήτησης στο κατάμεστο κινηματοθέατρο, εκτέθηκαν από τους αρχαιολόγους όλα τα μέχρι τώρα επιστημονικά επιχειρήματα, που αποδεικνύουν την αρχαιολογική συγγένεια των δύο περιοχών με τη μορφή μάνας - κόρης. Οι Τούρκοι αρχαιολόγοι παρουσίασαν επίσης τον αρχαιολογικό χώρο της Μιλήτου και το μουσείο. "Η επιστήμη δεν έχει σύνορα" τόνισε ο αρχαιολόγος, διευθυντής του μουσείου της Σητείας κ. Παπαδάκης, εκφράζοντας την επιθυμία του για τη διενέργεια ενός αυστηρά επιστημονικού συνεδρίου στο μέλλον. Εκανε δε μια σύντομη απαρίθμηση των αναφορών των ιστορικών κειμένων στη Μίλατο, από τον Ομηρο, τον Στράβωνα, τον Παυσανία κ.ά. Διευκρίνησε ακόμα πως το ανασκαφικό έργο στη Μίλατο δεν έχει δυστυχώς να επιδείξει τα ασιατικά ερείπια, είναι όμως η μητρόπολη των Μιλησίων και η αρχαιολογική υπηρεσία προσπαθεί να βρει σε πιο σημείο βρίσκεται η αρχαία πόλη, καθοδηγούμενη από τα μέχρι τώρα ευρήματα.
Ο κ. Λιμάγιερ, κατά τη διάρκεια των τετραετών ανασκαφών στη Μίλητο, έφερε στο φως πολλά μινωικά ευρήματα, γεγονός που απέδειξε και στο κοινό με μιά σύγκριση των ευρημάτων της Μιλήτου με αυτά της Κρήτης. Ενα ακόμα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι επιγραφές που βρέθηκαν στη Μίλητο, πάνω στις οποίες αναγνωρίστηκε η Γραμμική Γραφή Α, πράγμα που αποδεικνύει ότι στην περιοχή ζούσαν Μινωίτες. Μία σύντομη παρουσίαση του μουσείου της Μιλήτου έκανε ο αρχαιολόγος Σεμίχ Τουλάι, διευθυντής του μουσείου. "Ολοι μας υπηρετούμε τον πολιτισμό", είπε ο Τούρκος αρχαιλόγος στέλνοντας ένα ακόμη μήνυμα ειρήνης, "Η συνεργασία, 3000 χρόνια μετά, ας συνεχιστεί για πάντα". Οπως εξήγησε ο αρχαιολόγος, το μουσείο βρίσκεται μέσα στον αρχαιολογικό χώρο και περιέχει κυρίως εκθέματα από ανασκαφές στις περιοχές της Μιλήτου, των Διδύμων και άλλων γειτονικών περιοχών. Πολλά όμως από αυτά δυστυχώς βρίσκονται στις αποθήκες του μουσείου.
Σε έναν περίπατο, στον νομό του Αϊδινίου, μας παρέσυρε, τέλος, ο Ράφετ Ντίνσε, καθηγητής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αϊδινίου. Μίλησε για την πεδιάδα του Μεάνδρου, όπου γεννήθηκε ένας ολόκληρος πολιτισμός. Αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, στα ελληνιστικά τείχη που ακόμα μπορεί ο επισκέπτης να θαυμάσει και στο αρχαίο θέατρο της Μιλήτου, ένα από τα καλύτερα της αρχαιότητας. "Τρεις μέρες και δε νιώθω καθόλου ξένος. Σα να είμαι στη χώρα μου", ήταν η φράση με την οποία άρχισε την ομιλία του ο καθηγητής.
Μετά τις ομιλίες προβλήθηκε βιντεοταινία για την αρχαία Μίλητο, που επιμελήθηκε το Ιδρυμα Μείζονος Πολιτισμού. Με την ολοκλήρωση της συζήτησης διαπιστώθηκε η απόλυτη ταύτιση των απόψεων των επιστημόνων σε θέματα που αφορούν τους αρχαιολογικούς χώρους, αλλά και τις σχέσεις των δύο λαών.
Το ταξίδι της τουρκικής αντιπροσωπείας στην Κρήτη ολοκληρώθηκε.
Μία συνάντηση απλή, γεμάτη ζεστασιά και ειλικρίνεια. Η αρχή για μια επιστημονική συνεργασία και τη δημιουργία αληθινών δεσμών φιλίας μεταξύ των δύο λαών. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής τους στο Ακι - Γενίκοϋ της Τουρκίας ένα χρόνο πριν, οι Ελληνες βρήκαν ανθρώπους με τις ίδιες σκέψεις και αγωνίες, τα ίδια προβλήματα και φόβους. "Εμείς φοβόμαστε τη μεγάλη στρατιωτικά και πληθυσμιακά Τουρκία και αυτοί φοβούνται την αναπτυγμένη Ελλάδα, την Ευρωπαϊκή", είπαν. Η γνωριμία των λαών αποτελεί τη βάση για την εδραίωση της ειρήνης.
Τα λόγια του Τούρκου δημάρχου δίνουν ακριβώς τη διάσταση τέτοιων ενεργειών:
"Ο ερχομός μας στην Κρήτη δυνάμωσε το αίσθημα της φιλίας. Χιλιάδες χρόνια οι δύο λαοί έζησαν μαζί. Εχουν πολλά κοινά σημεία. Οι πρόγονοί μας μαζί έκλαψαν, μαζί γέλασαν. Δεν υπάρχει άλλος δρόμος από την ειρήνη".
